---
  • About
  • Advertise
  • Privacy & Policy
  • Contact
MechiTimesOnline
Advertisement
  • होमपेज
  • राजनीति
  • कोरोना भाइरस
  • समसामयिक
  • विचार
  • अन्तरवार्ता
  • स्थानीय तह
  • साहित्य
  • मनोरञ्जन
  • स्वास्थ्य/जीवनशैली
No Result
View All Result
  • होमपेज
  • राजनीति
  • कोरोना भाइरस
  • समसामयिक
  • विचार
  • अन्तरवार्ता
  • स्थानीय तह
  • साहित्य
  • मनोरञ्जन
  • स्वास्थ्य/जीवनशैली
No Result
View All Result
MechiTimesOnline
No Result
View All Result
Home साहित्य

एक बौद्धिक कविको मौनता

विमला तुम्खेवा

admin by admin
August 30, 2020
in साहित्य
0
एक बौद्धिक कविको मौनता
0
SHARES
14
VIEWS
Share on FacebookShare on Twitter

हेर्नेबित्तिकै सम्मोहनमा पार्ने गहिरा आँखा । सेतै फूलेको कपाल । निधारमा गाढा सानो रातो टीका । आँखामा पावरवाला चश्मा । सहजै खिच्न सक्ने शालीन मुस्कान ।

कवि तोया गुरुङको यो व्यक्तित्व र बौद्धिकताले उनलाई भेट्ने जो कोही प्रभावित भइहाल्छ । नेपाली साहित्यको इतिहासमा प्रथम महिला प्राज्ञसमेत रहेकी गुरुङ बीसको दशकको प्रसिद्ध कवि हुन् । अहिले ‘दिलरुवा’ नामक लामो–कविता लेखनमा सकृय उनी ७५ वर्षको सेरोफेरोमा पनि सृजनारत छिन् ।

महामारीको संकटबारे तोयाको आफ्नै धारणा छ । भन्छिन्, ‘अहिलेको भयावह अवस्था मान्छेकै अहम् र घमन्डले सृजना भएको हो ।’

उनका अनुसार सबै प्राणी, जीवजन्तु, वनस्पती र नदीनालाको साझा बासस्थान पृथ्वी हो भन्ने कुरा मान्छेले भुलिसकेको हुँदा प्रकृतिले एकपल्ट सम्झाएको अवस्था हो आजको समय ।

****

२००४ चैत १८ गते  सिन्धुपाल्चोकस्थित तातोपानी कोदारीमा बुबा पूर्णबहादुर गुरुङ र आमा पदमकुमारीको पहिलो सन्तान हुन् तोया गुरुङ । ६ छोरी र एक छोरामध्ये जेठी रहेकाले घरमा ‘ठूल्नानी’ भनेर बोलाइन्थ्यो उनलाई । घर थियो नेपाली शैलीको । उनी प्रकृतिसँग यति नजिक हुन पाइन् कि आँगनमै भोटेकोशी बग्ने । हिमाल घरनजिकै जस्तो देखिन्थ्यो ।

प्रकृतिका यी सबै सौन्दर्यसँग बाल्यकालमा नै परिचित भइन् । यसकै प्रभाव हुनसक्छ तोयाको कवितामा जताततै प्रकृति छरिएको हुन्छ ।

बुबा पूर्णबहादुर नेपाल आर्मीको मेजर । बुबाको जागिरकै कारण तोयाको बाल्यकाल नेपालको विभिन्न जिल्ला घुमेर बित्यो । एसएलसी सकुञ्जेल विराटनगर, धनकुटा, भोजपुर हुँदै भारतको कलकत्तासम्मको स्कूल भर्ना भइन् । पहिलो अक्षर सिकाइको संस्मरण पनि कुनै लोककथाभन्दा कम छैन उनको । त्यसबेला काठमाडौंको टुँडिखेलबाट उत्तरपट्टि सेतै हिमाल देखिन्थे, अहिलेजस्तो बाक्लो बस्ती थिएन  । जताजतै फराकिलो बाटो । सिंहदरबार अगाडि पूरै केराउ खेती हुने गर्थ्यो ।

अहिलेको डिल्लीबजारको पीपलबोटदेखि पूर्व–दक्षिणपट्टि पद्मकन्या स्कुलको सानो दरबार थियो । अगाडि फलफूलको भव्य बगँैचा । हरेक दिन उर्वशीजस्तै सुन्दर युवतीले त्यही दरबारभित्र बोलाएर बगैँचाको माटोमा लठ्ठीले कखग तथा एबिसिडि हात समाएर लेख्न सिकाएको स्मृति नै अक्षरसँगको पहिलो संवाद थियो उनको ।

तोयालाई ती सुन्दरी गुरुआमासँग भेट भएपछि रात कहिले नपरोस् जस्तो लाग्थ्यो । ती युवतीको सौन्दर्यले उनलाई यसरी छोयो कि अहिले पनि आँखैमा छ । त्यही समय स्कुलमा साथीले दिएको आलुबखडा खाएर पखाला लागेपछि कन्या स्कुल जान बन्द हुनु उनको नियति रह्यो ।

बुबाको सरुवासँगै विराटनगर गएपछि ती गुरुआमासँग कहिल्यै भेट भएन उनको । यो २००९ को कुरा हो । यसपछि पढ्नको निम्ति तोयालाई कलकत्ताको अमर हिन्दी हाइस्कूल पठाइयो । कलकत्तामा पढ्दा उनका अभिन्न साथीहरू प्रेमकुमारी विहारी, विजयलक्ष्मी पण्डित थिए । उनीहरू गाउन–नाच्नमा खुबै माहिर । स्कूलमा ‘१ अगस्ट’को सन्र्दभमा आयोजित साहित्यिक कार्यक्रममा तोयालाई हेटमास्टर कमलकुमार शर्माले कविता भन्न आग्रह गरे ।

पछिल्लो दशकमा साहित्यिक गतिविधिमा उति उपस्थित नभएपनि तोयाका कविताले सधैं साहित्यिक सर्कलमा चर्चा पाइरहेको छ । चाहे त्यो कविता राम्रो छ भनेर होस् या तोयाले लेखेको कुनै अर्थ छैन भनेर होस् नेपाली कविताको पाठकले उनलाई एक हिसाबले सधैं सम्मान गरिरह्यो

‘मैले पनि कण्ठ गरेर अरुकै कविता सुनाएँ,’ तोया भन्छिन्, ‘सबैबाट प्रशंसा त पाएँ, तर झुट धेरै दिनसम्म टिकेन ।’

कारण के थियो भने तोयाले वाचन गरेको कविता गोपाल सिंह नेपालीको ‘भ्रान्ती’ भन्ने कविता रहेछ । पछि थाहा भयो, कमलकुमार शर्माले त इन्द्रबहादुर राईलाई पनि अंगे्रजी पढाएका रहेछन् । त्यही इखबाट शुरु भएको काव्यसाधना अहिलेसम्म जारी छ ।

बुबा आर्मीको अफिसर भएका कारण बाल्यकालमा पाएको सुविधा र अनुशासन दुवैको अनुभव छ उनमा । कलकत्ता बस्दा पनि कडा अनुशासनमा रहिन् । प्रत्येक मान्छेको जीवनमा स्मृतिले गहिरो छाप हुन्छ, त्यस्तै तोयाको स्मृतिमा एकजना बंगाली महिला आइन् । तिनले तोयालाई तारपुरे हलुवा पकाएर दिने गर्थिन् । (यो परिकार बंगाली समुदायबीच चर्चित छ ।) हरेक दिन जब उनी स्कुलबाट थाकेर घर आइपुग्थिन्, मामाघर नजिकैकी ती महिलाको स्नेह र हलुवाको स्वाद एकैचोटी पाउँथिन् ।

तर यति लामो समय बितिसक्दा ती बंगाली महिला र आफ्ना प्यारा साथीहरू अहिले कहाँ छन् उनलाई केही थाहा छैन । यो महामारीमा उनले ती साथीलाई खुब सम्झिरहेकी छिन् । भन्छिन्, ‘छुट्टिएपछि कहिले दोहोरो भेट भएन तर बितेर गएका स्मृतिहरू कवितामा आउने रहेछ ।’

सन् १९७९ मा भारत जाँदाको संस्मरण पनि उनीसँग ताजै छ । रोयल नेपाल एयरलाइन्सका हाकिम पति कुमार घलेसँग दिल्ली जाँदा अमृता प्रितमसँगको भेट भयो उनको । बेलुकापख इम्रोज र अमृताले उनीहरूको घरमै गरेको न्यानो सत्कार उनी कहिल्यै भुल्दिनन् । त्यो समयमा तोयाको कुनै किताब प्रकाशित थिएन । तर अमृताले किताबको बारेमा सोधेकी थिइन् ।

‘उबेला किताब निस्कनु ठूलो कुरा हुन्थ्यो,’ उनी भन्छिन्, ‘पहिले स्थापित भएपछिमात्र कृति प्रकाशन हुन्थ्यो अहिले कृति प्रकाशित भइसकेपछि लेखक स्थापित हुन्छ ।’

तर, किताब निकाल्नैकै निम्ति तोयाले कहिल्यै हतार गरिनन् । पैसाको कुरा बहानामात्र हो । अहिलेसम्म ‘पुनोरावती’ २०२७ लामोकविता, ‘सुर्यदह’, ‘धुपी’, ‘देवल घुमेपछि’, ‘तोया गुरुङका लामा कविताहरू २०६०’ र ‘कुसुम’ कथासंग्रह गरी सात कृति प्रकाशित छ उनको ।

****

बीसको दशकमै तोयाको लेखनले राष्ट्रिय चर्चा पायो । सरल शैली तर विशिष्ट बिम्ब संरचनाले कवितामा आफ्नो कुरा भन्नु तोयाको विशेषता हो । कुराकानीको सिलसिलामा उनी भन्छिन्, ‘तर कविताको पाठक भने छानिएर नै आउँदा रहेछन् । मेरा कविता पनि सबैलाई मनपर्ने भन्ने हुँदैन ।’

राष्ट्रकवि माधवप्रसाद घिमिरे, भूपी शेरचन र बैरागी काइँला पनि तोयाका कविताका खास पाठक रहेछन् । पछिल्लो दशकमा साहित्यिक गतिविधिमा उति उपस्थित नभएपनि तोयाका कविताले सधैं साहित्यिक सर्कलमा चर्चा पाइरहेको छ । चाहे त्यो कविता राम्रो छ भनेर होस् या तोयाले लेखेको कुनै अर्थ छैन भनेर होस् नेपाली कविताको पाठकले उनलाई एक हिसाबले सधैं सम्मान गरिरह्यो ।

त्यसो त राम्रा कविता अमूर्त चित्रजस्तै हुन्छ भन्ने विश्वव्यापी मान्यता छ । नबुझिने कविता लेख्ने आरोप मोहन कोइरालापछि तोया गुरुङलाई लाग्ने गरेको कुरा उनलाई जानकारी छ ।

त्यतिबेला पूर्णकालीन लेखक बन्नु असम्भवजस्तै थियो । यसैले लामो समय नेपाल बैंकमा अधिकृत भएर जागिरे जीवन बिताइन् उनले । त्यहाँ हुँदा बंैकबाट प्रकाशन हुने ‘मिर्मिरे’ पत्रिकाको सम्पादक भइन् । यसो त उनले कविता लेख्न शुरु गरेको समय सहज थिएन । प्रकाशनको निम्ति सीमित माध्यम थिए । त्यसमा पनि महिलाको संघर्ष, गाह्रो त अवश्य थियो ।

तर दिनचर्या कस्तो भने हरेकदिन साँझ अफिस छुटेपछि न्युरोड पीपलबोटको ‘इन्दिरा रेष्टुराँ’मा कविलेखकको जमघट हुने । त्यहीँ भूपी शेरचन, हरिभक्त कटुवाल, मदन रेग्मीलगायतको दिनहुँको ग्यादरिङ हुने । तोया कार्यालयपछि त्यतै लाग्थिन् तर ग्रुपमा महिला उनी एकमात्र हुन्थिन् । आफू महिला भएकै कारण कहिल्यै कमजोर भान भएन उनलाई । भूपीसँगको दर्जनौं दुर्लभ संस्मरण त तोयासँग अहिले पनि याद छ । अरु साहित्यकारसँग पनि उनको मित्रता बढ्दै गयो ।

कवितामाथि राजनीति गर्नुहुन्न भन्ने मान्यता राख्ने तोया आफूलाई कुनै पनि वाद र सिद्धान्तमा राख्न मन पराउँदिनन् । ‘कवि त चरा जस्तै हो,’ उनी भन्छिन्, ‘वादको लेपले कहिलेसम्म टिक्ने, जो वादमा अड्किन्छ त्यो कवि नै होइन ।’

तोयाको कविता हिन्दी र अंग्रेजी भाषामा पनि अनुवाद भएका छन् । उनको ‘धुपी’ लामो कविता अमेरिकाका चर्चित कवि तथा फोटोपत्रकार एन हन्किन्सले अनुवाद गरेका छन् । त्यसो त धुपीकै बोटले घेरिएको नयाँ बानेश्वरको शान्त घरमा उत्साही विगत सम्झिँदै बस्छिन् तोया ।

अधिकांश समय लेखपढ गरेर बिताउँछिन् उनी । कल्पना नै सही, फ्रान्सको चर्चित नीस नदीमा उनका मनपर्ने लेख कामु, सात्रे, सिमोन द बुआ र स्टेफन जुयकसँग कफीको मिठो चुुस्कीसँगै घन्टौं साहित्य र दर्शनको कुरा गरिरहने सपना देख्छिन् । अर्थात् अझै पनि साहित्यभित्रको रस भेट्ने हुटहुटी छ उनमा ।

जीवनमा भईपरी आउने सबै घटनालाई स्वाभाविक भएर हेर्नुपर्छ भन्ने मान्यता तोयाको जीवन चलाउने मूलमन्त्र हो । सृजनशील जीवनमा आरोह–अवरोह आइरहने विश्वास राख्छिन् उनी । फेरि, गफैगफमा शहरसँग गुनासो पनि राख्छिन् । भन्छिन्, ‘लकडाउनले केही मात्रै भए पनि शहर शान्त र सफा छ । हामी मान्छेकै कारणले त संसार कुरुप भएको रहेछ । अब हाम्रै सृजनाले संसार सुन्दर बनाउनुपर्छ ।’

आखिर तोयाकै कविताले पनि भनेको छ–

विचलित हुन्न

पानीको तप…तप

इन्द्रेणी प्वाँखहरूको गुम्फन

सिमसिम बलेसीको टाकटाक टीकटीक

गहिरो रातको

सुनसान–सुनसान आवाज ।

Source: अनलाइनखबरडटकम
Previous Post

‘कोरोनाको समयमा सरकारले आफ्नो जिम्मेवारी पुरा गर्नसकेन’

Next Post

साहित्य चौतारी झापाद्वारा राष्ट्रकवि घिमिरेको सम्झनामा श्रद्धाञ्जलीसभा

admin

admin

Next Post
साहित्य चौतारी झापाद्वारा राष्ट्रकवि घिमिरेको सम्झनामा श्रद्धाञ्जलीसभा

साहित्य चौतारी झापाद्वारा राष्ट्रकवि घिमिरेको सम्झनामा श्रद्धाञ्जलीसभा

Discussion about this post

ताजाअपडेट

नारी सञ्चारगृहलाई सहयोग  जुट्दै

नारी सञ्चारगृहलाई सहयोग जुट्दै

February 23, 2021
नारी सञ्चार गृहको एकदिने व्यक्तिगत पान किन विषयक अन्तरक्रिया

नारी सञ्चार गृहको एकदिने व्यक्तिगत पान किन विषयक अन्तरक्रिया

February 23, 2021
प्रधानमन्त्री केपी ओलीको प्रतिनिधि सभा विघटन बदर

प्रधानमन्त्री केपी ओलीको प्रतिनिधि सभा विघटन बदर

February 23, 2021
भण्डारी नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघ प्रदेश १ को सदस्यमा मनोनित

भण्डारी नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघ प्रदेश १ को सदस्यमा मनोनित

February 21, 2021
Facebook Twitter Google+ Youtube RSS
MechiTimesOnline

मेची टाइम्स अनलाइन

अब हरेक खबर क्षणभरमै

यो झापाको विर्तामोडबाट सञ्चालित अनलाइन न्यूज पोर्टल हो । सम्पादक - शुशिला संग्राैला

Follow Us

Browse by Category

  • अन्तरवार्ता
  • कोरोना भाइरस
  • खेलकुद
  • टप स्टोरी
  • ब्यानर न्युज
  • मनोरञ्जन
  • मेची टाइम्स अनलाइन विशेष
  • राजनीति
  • विचार
  • समसामयिक
  • समसामयिक सानो
  • साहित्य
  • सिफारिस
  • स्थानीय तह
  • स्वास्थ्य/जीवनशैली

Recent News

नारी सञ्चारगृहलाई सहयोग  जुट्दै

नारी सञ्चारगृहलाई सहयोग जुट्दै

February 23, 2021
नारी सञ्चार गृहको एकदिने व्यक्तिगत पान किन विषयक अन्तरक्रिया

नारी सञ्चार गृहको एकदिने व्यक्तिगत पान किन विषयक अन्तरक्रिया

February 23, 2021

© 2020 MechiTimesOnline - Technical Support Trending Nepal.

No Result
View All Result

© 2020 MechiTimesOnline - Technical Support Trending Nepal.

सूचना !!!

Holler Box